BİR HALK EĞİTİM MERKEZİNDE YÜRÜTÜLEN SAĞLIK EĞİTİMİ UYGULAMALARININ KADINLARIN SİGARAYI BIRAKMA DAVRANIŞLARI ÜZERİNDEKİ ETKİNLİĞİ*

Zehra Gölbaşı; Sevim Levent

BİR HALK EĞİTİM MERKEZİNDE YÜRÜTÜLEN SAĞLIK EĞİTİMİ UYGULAMALARININ KADINLARIN SİGARAYI BIRAKMA DAVRANIŞLARI ÜZERİNDEKİ ETKİNLİĞİ*

Yazarlar

Zehra Gölbaşı Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
Sevim Levent Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Anahtar Kelimeler:

Sigara içme- kadın- sigarayı bırakma- sağlık eğitimi

Özet

Amaç: Araştırma öğrenci hemşireler tarafından bir halk eğitim merkezinde yürütülen sağlık eğitimi uygulamalarının kadınların sigarayı bırakma davranışları üzerindeki etkinliğini saptamak amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Halk eğitim merkezi kursiyeri olan 285 kadınla görüşülmüş ve bunlardan 64’ünün sigara içtiği saptanmıştır. Uygulama sırasında 17 kadın kurstan ayrıldığı için araştırmanın örneklemini sigara içen 47 kadın oluşturmuştur. Kadınların bireysel özellikleri ve sigara içme davranışlarının belirlemek için bir soru formu uygulanmıştır. Daha sonra kadınların sigarayı bırakmalarına yönelik 9 hafta süresince bazı sağlık eğitimi uygulamaları yürütülmüştür. Uygulama tamamlandıktan sonraki 1 ve 4. ayın sonunda kadınların sigara içme davranışları tekrar değerlendirilmiştir.
Bulgular: Halk eğitim merkezindeki kadınlar arasında sigara içme oranının %22.4 olduğu bulunmuştur. Araştırma süresince yürütülen etkinliklerden 1 ay sonra sigara içen 47 kadınla görüşülmüş ve 12 kadın (%25.5) sigarayı bıraktıklarını belirtmiştir. Dört ay sonra yapılan ikinci değerlendirmede yine 47 kadının tümü ile görüşülmüş, 1. ayın sonunda sigara içmediğini ifade eden bir kadının sigara içmeye başladığı, diğer 11 kadının ise (%23.4) sigara içmemeye devam ettiği belirlenmiştir. Uygulama öncesi ile 4. ay sonunda yapılan değerlendirme arasındaki bu fark istatistiksel olarak da anlamlı bulunmuştur (p<0.001).
Sonuç: Öğrenci hemşirelerin yürüttükleri sağlık eğitimi uygulamaları kadınların sigarayı bırakma davranışı üzerinde etkili olmuştur. Ancak bu etkinin kalıcı olup olmayacağı konusunda ileri araştırmalara gereksinim duyulmaktadır.

Kaynaklar

BilirN,AslanD.DünyadaTürkiye’deveHacettepe’de tütün kontrolü çalışmaları. Hacettepe Tıp Dergisi 2005; 36: 75-79.

Karlıkaya C, Öztuna F, Solak ZA ve ark. Tütün kontrolü. Toraks Dergisi 2006; 7: 51-64.

World Health Organization (WHO). Tobacco free initiative. Why is tobacco a public health priority. Avaible at: www.who.int/tobacco/en/ , Accessed: 03.08.2006.

Bilir N. Sigara Kullanımın kadın sağlığına etkileri ve kontrolü. Akın A (editör) Toplumsal Cinsiyet, Sağlık ve Kadın. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2003: 209-217.

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003. Erişim adresi: http://www.hips.hacettepe.edu. tr/tnsa2003/analizrapor.htm, Erişim Tarihi: 29.04.2006.

Emri S, Başoğlu A, Turnagöl H. ve ark. Epidemiology of smoking among Turkish adults: a national household survey, 2002. The Second International Symposium on Medical Geology,Nutrition, and Cancer. Abstract Book, 2003: 33-36.

Women, Tobacco and Cancer: An Agenda for the 21st Century (2004). U.S. Department of Health and Human Services. National Institutes of Health National Cancer Institute, 2004; 5 Avaible at: http://women.cancer.gov/reports/wtobacco. shtml. Accessed: 01.05.2006.

Ernster VL. Impact of tobacco use on women health. Samet JM, Yoon SY (editors). Women and Tobacco Epidemic Challenges for the 21st Century. Canada: World Health Organization. 2001:1-15.

KilbaneS,KnudtsonE,VeshaK.Smoking cessation in women. Prim Care Update Ob/Gyns 2002;9:164-168.

Siener K, Malacrcher A, Husten C. Women and smoking: Patterns, health effects and treatments. Prim Care Update Ob/Gyns. 2000; 7: 77-84.

Roth LK, Taylor HS. Risks of smoking to reproductive health: assessment of women’s knowledge. Am J Obstet Gynecol 2001; 184: 934-939.

Özkan S, Baykan Z, Aygün R. Ankara ilinde bir ilçe merkezinde 15 yaş ve üzeri kadınların sigara içiminin sağlığa ve üreme sağlığına etkileri konusundaki eğitim ihtiyaçlarının saptanması. 8. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, 2002:792-795.

Hunter SM. Qitting. In: Women and Tobacco Epidemic Challenges for the 21st Century. Samet JM, Yoon SY (editors). World Health Organization. 2001: 121-146.

Aghi M, Asma S, Yeong CC, Waithinathan R. Initiation and maintenance of tobacco use. Samet JM, Yoon SY (editors). Women and Tobacco Epidemic Challenges for the 21 st Century. Canada: World Health Organization 2001: 49-68.

Lindel KO, Reinke LF. Nursing strategies for smoking cessation. Heart & Lung 1999; 28: 295302.

American Nursing Association. ANA Position Statement: Tobacco Use Prevention, Cessation, and Exposure to Second-hand Smoke (2005). Avaible at: http://www.nursingworld.org/ readroom/position/social/, Accessed: 02.08.2006.

Gülbayrak C, Açık Y, Deveci SE ve Oğuzöncül AF. Elazığ il merkezinde iki eğitim ve araştırma sağlık ocağı bölgesinde kadınların sigara içme sıklığı. Erciyes Tıp Dergisi 2004; 26: 158-164.

Baykan Z, Özkan S, Bumin MA. Ankara ilinde bir ilçe merkezinde yaşayan 15 yaş ve üzeri kadınların sigara içme durumları. 8. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, 2002: 814-818.

Ögel K, Tamar D, Özmen E. ve ark. İstanbul örnekleminde sigara kullanım yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi 2003; 4:105-108.

Seyfikli Z, Gönlügür U, Sümer H, Topçu S. Sivas’ta ev kadınlarında sigara alışkanlıkları. Tüberküloz ve Toraks 2001; 49:37-40.

Güler N, Demirel Y, Güler G, Kocataş S. Sivas Çayboyu Mahallesinde yaşayan 10 yaş ve üzerindeki bireylerde sigara içme durumu. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2004; 26: 66-70.

Şahbaz S, Kılınç O. Sigara bırakmada kullanılan tedavi yöntemleri. STED 2005; 14: 98-102.

Peşken Y, Canbaz S, Sünter AT, Tunçel EK. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yaşar Doğu Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve etkileyen faktörler. Bağımlılık Dergisi 2005; 6: 111-116.

Örsel O, Örsel S, Alpar S. ve ark. Sigarayı bırakmada nikotin replasman tedavisi ve davranış eğitimi yöntemlerinin karşılaştırılması: Doğal izlem çalışması. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2005; 53: 354-361.

Salepçi B, Fidan A, Oruç Ö. Ve ark. Sigara bırakma polikliniğimizde başarı oranları ve başarıda etkili faktörler. Toraks Dergisi 2005; 6: 151-158.

Tutluoğlu B. Sigara bırakma yöntemleri. Solunum 2003; 5: 230-236.

Mojica WA, Suttorp MJ, Sherman SE et al. Smoking cessation interventions by type of provider: a meta analsis. Am J Prev Med 2004; 26: 391-401.

BİR HALK EĞİTİM MERKEZİNDE YÜRÜTÜLEN SAĞLIK EĞİTİMİ UYGULAMALARININ KADINLARIN SİGARAYI BIRAKMA DAVRANIŞLARI ÜZERİNDEKİ ETKİNLİĞİ*